Tổng hợp 10+ mẫu phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà siêu hay

Nguyễn Khuyến, nhà thơ lớn của văn học Việt Nam, nổi bật với phong cách giản dị và sâu sắc. Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” ra đời khi ông về quê sống ẩn dật, là tiếng lòng chân thành về tình bạn tri kỷ, vượt lên mọi giá trị vật chất. Say đây mời  bạn đọc cùng khám phá mẫu phân tích chọn lọc của Vanhocvn.net, để cảm nhận tình bạn cao quý, hóm hỉnh và mộc mạc qua ngôn từ đầy sức gợi của nhà thơ.

Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà - mẫu 1

Nguyễn Khuyến, một trong những nhà thơ trữ tình xuất sắc của văn học Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả qua những tác phẩm thấm đẫm hồn quê và nhân tình. Sinh ra ở vùng quê thanh bình, ông mang tâm hồn nhạy cảm, lãng mạn và luôn gắn bó sâu sắc với cuộc sống thôn dã. Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, thể hiện tài năng nghệ thuật, giọng văn hóm hỉnh, cùng triết lý nhân sinh giàu ý nghĩa.

Bài thơ được sáng tác khi Nguyễn Khuyến đã từ bỏ quan trường, trở về quê hương sống cuộc đời nhàn hạ, bình dị. Trong một buổi chiều quê tĩnh lặng, người bạn tri kỷ từ thời làm quan đến thăm ông. Tuy nhiên, hoàn cảnh “dở khóc dở cười” – nhà không có gì để đãi khách – lại trở thành điểm nhấn đầy thú vị và hóm hỉnh trong bài thơ.

Ngay câu thơ mở đầu, Nguyễn Khuyến đã bày tỏ niềm vui mừng khôn xiết khi gặp lại người bạn cũ:

“Đã bấy lâu nay bác tới nhà”

Từ “bấy lâu” gợi lên khoảng thời gian dài xa cách, khiến lần gặp gỡ này trở nên đáng quý hơn bao giờ hết. Cách gọi “bác” thân mật, gần gũi khiến người đọc cảm nhận được mối thâm giao sâu sắc giữa hai người bạn già. Niềm vui của Nguyễn Khuyến còn được tô đậm bởi hoàn cảnh chân thật và hài hước:

“Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.”

Những câu thơ liệt kê hoàn cảnh thiếu thốn của gia đình ông vừa hóm hỉnh, vừa tự nhiên, khơi gợi tiếng cười nhưng cũng khiến người đọc cảm nhận được tấm lòng chân thật, mộc mạc của tác giả. Không có người giúp việc, chợ ở xa, cá khó bắt, gà khó đuổi, rau quả trong vườn thì còn non, đến cả miếng trầu “đầu câu chuyện” cũng chẳng sẵn.

“Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có.”

Tình cảnh “dở khóc dở cười” này không hề làm giảm đi sự nồng nhiệt của chủ nhà, mà trái lại, càng tô đậm tấm lòng chân thành của Nguyễn Khuyến. Không cần sơn hào hải vị, ông vẫn tiếp đãi bạn bằng cả tấm lòng.

“Ta với ta” – Tình bạn vượt trên mọi vật chất

Khép lại bài thơ là câu thơ đầy ý nghĩa:

“Bác đến chơi đây, ta với ta.”

Cụm từ “ta với ta” không chỉ đơn thuần nhấn mạnh sự hòa hợp, tâm giao giữa hai người bạn mà còn là lời khẳng định giá trị cao quý của tình bạn chân thành, vượt trên mọi thứ vật chất tầm thường. Nếu như “ta với ta” trong “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan là sự cô đơn, quạnh quẽ, thì ở đây lại là sự hòa hợp, đồng cảm đến từ hai tâm hồn tri kỷ.

Nguyễn Khuyến không chỉ viết về một tình bạn giản dị mà còn khéo léo gửi gắm triết lý sâu sắc: trong cuộc sống, giá trị của tình bạn không nằm ở những điều hào nhoáng, mà nằm ở sự thấu hiểu và tấm lòng chân thành.

Về nghệ thuật, bài thơ mang phong cách giản dị, gần gũi, được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật nhưng lại không câu nệ, gò bó. Ngôn từ đời thường, chân chất, kết hợp với giọng điệu hóm hỉnh, đã khắc họa một bức tranh làng quê thanh bình và một tình bạn đẹp đẽ. Những hình ảnh quen thuộc như “ao sâu, vườn rộng, mướp đương hoa” không chỉ làm nổi bật hoàn cảnh mà còn gợi lên không gian yên ả, đậm chất thôn quê.

Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” không chỉ là lời ca ngợi tình bạn chân thành mà còn là một triết lý sống đáng suy ngẫm. Nguyễn Khuyến đã một lần nữa khẳng định tài năng của mình trong việc dung hòa sự giản dị và triết lý, để lại cho văn học Việt Nam một kiệt tác trường tồn với thời gian.

Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà - mẫu 2

Tình bạn là một đề tài quen thuộc nhưng luôn mang giá trị nhân văn sâu sắc trong văn chương. Với bài thơ "Bạn đến chơi nhà", Nguyễn Khuyến đã thể hiện một tình bạn chân thành, đậm chất thôn quê, giản dị nhưng thấm đẫm triết lý sống. Bài thơ viết theo thể thất ngôn bát cú, nhưng sự phá cách trong ý thơ khiến nó mang nét độc đáo riêng, như chính tình bạn mộc mạc và cao quý mà tác giả tôn vinh.

Câu mở đầu bài thơ:

"Đã bấy lâu nay, bác tới nhà"

mang lời chào hỏi tự nhiên, thân tình, bộc lộ niềm vui khôn xiết của tác giả khi được đón tiếp một người bạn tri kỷ. Cách gọi “bác” thân mật và giản dị như lời trò chuyện thường ngày nơi thôn quê, khiến người đọc cảm nhận được tình bạn thân thiết, lâu bền giữa hai người. Ở tuổi xế chiều, giữa cuộc sống giản dị chốn điền viên, niềm vui lớn nhất của tác giả có lẽ là được gặp lại người bạn cũ, cùng ôn lại những kỷ niệm xưa.

Thế nhưng, niềm vui ấy lại rơi vào tình huống éo le:

"Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa,
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa."

Nguyễn Khuyến khéo léo dựng lên một bức tranh làng quê thanh bình với ao cá, vườn cây, gà nuôi – những hình ảnh gần gũi của cuộc sống thôn quê. Nhưng trớ trêu thay, mọi thứ trong vườn dường như đều không dùng được: trẻ trong nhà đi vắng, chợ lại xa, cá trong ao khó bắt, gà khó đuổi, rau quả chưa thu hoạch được. Các trạng từ “chửa, mới, vừa, đương” được dùng rất tự nhiên để diễn tả sự chưa sẵn sàng, như một lời than thở hóm hỉnh của tác giả trước hoàn cảnh “bó tay” khi muốn đãi bạn.

Ngay cả lễ nghĩa cơ bản nhất là mời trầu – thứ “đầu câu chuyện” cũng không có:

"Đầu trò tiếp khách, trầu không có."

Sự thiếu thốn vật chất ấy không phải để nhấn mạnh sự khốn khó của Nguyễn Khuyến, mà chính là cách ông bông đùa với bạn, như muốn khẳng định rằng, trong cuộc gặp gỡ này, điều quý giá nhất không phải là mâm cao cỗ đầy mà là tình bạn chân thành.

Câu kết bài thơ đã cô đọng tất cả tinh thần của tác phẩm:

"Bác đến chơi đây, ta với ta."

Cụm từ “ta với ta” không còn là sự cô đơn quạnh quẽ như trong “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan, mà là sự hòa hợp tâm hồn giữa hai người bạn tri kỷ. Hai tấm lòng đồng điệu, tuy hai mà một, bỏ qua mọi giá trị vật chất để tập trung vào tình cảm chân thật.

Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” mang giọng điệu hài hước nhưng ẩn chứa triết lý sâu sắc về tình bạn. Qua sự giản dị trong từng câu thơ, Nguyễn Khuyến đã khẳng định rằng, trong cuộc sống, thứ đáng quý nhất không phải là của cải, vật chất mà là những mối quan hệ chân thành, những tri kỷ biết trân trọng và sẻ chia. Đó là thông điệp bất hủ mà bài thơ để lại cho muôn đời.

Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà - mẫu 3

Nguyễn Khuyến, một trong những nhà thơ lớn của văn học Việt Nam, sinh năm 1835, mất năm 1909. Thuở nhỏ, ông có tên là Thắng, quê ở thôn Vị Hạ, làng Và, xã Yên Đổ, nay thuộc Trung Lương, Bình Lục, Hà Nam. Dù sinh ra trong một gia đình nghèo khó, Nguyễn Khuyến sớm bộc lộ sự thông minh, hiếu học, và ông đã ghi dấu ấn với thành tích đỗ đầu cả ba kỳ thi: Hương, Hội, Đình, từ đó được người đời gọi là Tam Nguyên Yên Đổ. Sau khoảng mười năm làm quan, chứng kiến đất nước rơi vào tay thực dân Pháp, ông cáo quan, chọn cuộc sống ẩn dật nơi làng quê, hòa mình vào thiên nhiên và làm bạn với thơ ca.

Trong cuộc sống tĩnh lặng ấy, Nguyễn Khuyến đã viết nên những vần thơ giản dị mà sâu sắc, như bài “Bác đến chơi nhà”, thể hiện tình bạn chân thành và nỗi niềm của một người sống giữa chốn quê thanh bạch.

Mở đầu bài thơ, tác giả chào bạn bằng một lời thơ mộc mạc nhưng đậm chất hóm hỉnh:
“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”
Câu thơ giản dị này vừa như một lời chào thân tình, vừa chất chứa niềm vui mừng khôn xiết khi lâu ngày mới được gặp lại tri âm. Từ “đã bấy lâu nay” gợi lên cảm giác tiếc nuối về quãng thời gian xa cách, trong khi từ “bác tới nhà” lại toát lên sự hồ hởi, chào đón nồng nhiệt.

Ngay sau lời chào, nhà thơ như "phân trần" về cảnh nghèo khó, thiếu thốn vật chất nơi thôn dã:

“Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.”

Những hình ảnh đời thường như ao, vườn, gà, cải, cà… được đưa vào thơ một cách tự nhiên, vừa tạo nên vẻ dung dị của cuộc sống thôn quê, vừa gợi nét hóm hỉnh qua lời nói khiêm nhường. Thực tế, đây không phải là sự than thở mà là cách nói cường điệu để trêu đùa bạn, thể hiện sự thân thiết của đôi tri kỷ.

Điểm nhấn đặc biệt của bài thơ nằm ở câu kết:

“Bác đến chơi đây ta với ta!”

Câu thơ như lột tả trọn vẹn tinh thần của bài thơ: tình bạn không dựa trên vật chất, lễ nghi, mà chỉ đơn thuần là sự gắn bó chân thành. Đại từ “ta” ở đây thật độc đáo, vừa chỉ tác giả, vừa bao hàm cả bạn – hai người hòa làm một, không còn ranh giới nào ngăn cách. Đó là biểu tượng của một tình bạn trong sáng, cao quý.

Nguyễn Khuyến đã khéo léo sử dụng ngôn ngữ bình dị, gần gũi, kết hợp với nghệ thuật trào lộng nhẹ nhàng để làm nổi bật tình bạn đẹp đẽ giữa ông và tri âm. Những hình ảnh đồng quê mộc mạc được đưa vào thơ một cách tự nhiên, khiến bài thơ tuy tuân theo khuôn mẫu thơ Đường nhưng vẫn mang hơi thở của cuộc sống hàng ngày.

Bên cạnh sự hóm hỉnh, bài thơ còn chất chứa nỗi u hoài của một vị quan từ quan, tìm sự bình yên nơi làng quê, nhưng vẫn khát khao có tri âm để sẻ chia tâm sự. Tình bạn trong thơ Nguyễn Khuyến – như trong bài này – không bị ràng buộc bởi vật chất, lễ nghĩa, mà được xây dựng trên nền tảng tình cảm chân thành, sự đồng điệu về tâm hồn.

Qua bài thơ “Bác đến chơi nhà”, ta không chỉ cảm nhận được tình bạn cao đẹp, mà còn thấy được tâm hồn thanh cao, phong thái ung dung của một nhà thơ lớn, người luôn coi trọng giá trị tinh thần hơn vật chất. Bài thơ để lại trong lòng người đọc một cảm giác ấm áp, xúc động trước tình bạn chân thành và giản dị nơi chốn quê yên bình.

Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà - mẫu 4

Nhắc đến Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến, ta nghĩ ngay đến một hồn thơ dân dã, giản dị nhưng vô cùng tinh tế, mang đậm tình yêu quê hương và nét đẹp của tình người. Trong số những tác phẩm nổi tiếng của ông, bài thơ “Bạn đến chơi nhà” là một viên ngọc sáng, vừa mộc mạc vừa sâu sắc, được sáng tác khi Nguyễn Khuyến đã rời chốn quan trường về ở ẩn tại quê nhà.

Mở đầu bài thơ là một lời chào chân thành, cởi mở mà không kém phần hóm hỉnh:

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”

Cụm từ “đã bấy lâu nay” gợi lên một khoảng thời gian xa cách khá dài, khiến lần hội ngộ này trở nên đặc biệt ý nghĩa. Sự xuất hiện của từ “bác” – đại từ thân thương, gần gũi – càng làm nổi bật sự gắn bó của hai người bạn. Câu thơ vang lên như một tiếng reo vui, thể hiện niềm hân hoan và sự mừng rỡ của Nguyễn Khuyến khi người bạn tri âm tri kỷ ghé thăm.

Niềm vui tiếp tục được Nguyễn Khuyến bộc lộ qua những câu thơ miêu tả hoàn cảnh tiếp đón bạn:

“Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà”

Thay vì chuẩn bị một bữa tiệc chu đáo để đón tiếp người bạn lâu ngày không gặp, Nguyễn Khuyến lại trình bày một loạt "khó khăn" đầy hài hước. Trẻ nhỏ không ở nhà, chợ lại xa, ao sâu thì không thể bắt cá, vườn rộng nhưng rào thưa khiến việc đuổi gà cũng trở nên bất khả thi. Tất cả dường như đều "chống lại" gia chủ trong lần bạn quý đến thăm.

“Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa”

Bằng những hình ảnh dung dị, tác giả khéo léo liệt kê những sản vật trong vườn nhà nhưng đều trong trạng thái "chưa đến độ". Không có gì sẵn sàng để đãi khách, Nguyễn Khuyến lại càng khiến cảnh tượng trở nên hóm hỉnh, duyên dáng. Sự thiếu thốn vật chất ấy không mang đến cảm giác bi lụy, mà trái lại, nó làm nổi bật tinh thần lạc quan, giản dị của người ẩn sĩ.

Đỉnh cao của bài thơ nằm ở câu kết:

“Bác đến chơi đây, ta với ta”

Câu thơ chỉ vỏn vẹn bảy chữ nhưng chứa đựng cả một triết lý sống, một tình bạn đáng trân quý. Không cần mâm cao cỗ đầy, cũng chẳng cần nghi thức rườm rà, mối quan hệ giữa hai người chỉ gói gọn trong sự đồng điệu về tâm hồn và sự chân thành tuyệt đối. Cụm từ “ta với ta” không chỉ là lời khẳng định về tình bạn gắn bó khăng khít mà còn cho thấy họ coi nhau như một phần không thể tách rời.

Khác với nỗi cô đơn trong câu thơ “Một mảnh tình riêng ta với ta” của Bà Huyện Thanh Quan trong Qua đèo Ngang, “ta với ta” trong bài thơ này lại là sự hòa quyện của hai tâm hồn tri kỷ, không còn khoảng cách nào ngăn trở.

Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” không chỉ là một câu chuyện về tình bạn mà còn là bức tranh sinh động về cuộc sống thôn quê thanh bạch, bình dị. Nguyễn Khuyến đã sử dụng ngôn ngữ giản đơn mà tinh tế, vừa nhẹ nhàng, dí dỏm, vừa chứa đựng những giá trị nhân văn sâu sắc. Từng câu chữ đều toát lên phong thái ung dung, lạc quan của một người từng trải, chọn lối sống giản dị nhưng không kém phần thi vị.

Qua bài thơ, ta cảm nhận được rằng giá trị của tình bạn không nằm ở vật chất phù phiếm mà ở sự chân thành, đồng cảm và gắn bó. Chính điều đó làm nên sự trường tồn cho tác phẩm, cũng như khắc sâu thêm dấu ấn của Nguyễn Khuyến trong lòng độc giả.

Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà - mẫu 5

Tình bạn, một mối quan hệ đặc biệt giữa những người không chung máu mủ, đôi khi sâu nặng và thiêng liêng không kém tình yêu đôi lứa. Vì lẽ đó, nhiều thi nhân đã gửi gắm cảm xúc về tình bạn vào những tác phẩm để đời. Trong số ấy, bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến nổi bật như một bức họa chân thực và sống động về tình bạn tri âm, tri kỷ. Bài thơ, sáng tác khi nhà thơ đã lui về ở ẩn, là lời tự sự mộc mạc nhưng chan chứa tình cảm mà ông dành cho người bạn thân thiết – Dương Khuê.

Bài thơ mở đầu bằng một lời chào đầy thân mật và vui mừng:

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”

Cụm từ “đã bấy lâu nay” gợi lên khoảng thời gian xa cách đủ dài để khiến lòng người khắc khoải mong chờ. Từ “bác” – cách xưng hô thân thương, gần gũi – càng nhấn mạnh tình cảm quý mến mà Nguyễn Khuyến dành cho bạn mình. Câu thơ không chỉ là lời chào mà còn là tiếng reo vui, bộc lộ niềm hân hoan khó che giấu khi có cơ hội gặp lại người bạn tri kỷ sau thời gian dài xa cách.

Tuy nhiên, ngay sau sự phấn khởi ấy là nỗi băn khoăn, lúng túng của người chủ nhà khi hoàn cảnh chẳng đủ đầy để tiếp đãi bạn một cách chu toàn.

Tiếp nối lời chào, Nguyễn Khuyến đã khéo léo dựng nên bức tranh về cuộc sống thanh bạch của mình qua những câu thơ vừa giản dị, vừa hóm hỉnh:

“Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa
Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà
Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa
Đầu trò tiếp khách, trầu không có”

Những hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam được liệt kê một cách tự nhiên, từ ao sâu, vườn rộng đến những món ăn giản dị như cải, cà, bầu, mướp. Thế nhưng, điều đặc biệt là tất cả đều đang ở trạng thái "không sẵn sàng": cải chưa ra cây, cà mới nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa. Ngay cả miếng trầu, thứ lễ vật nhỏ nhưng mang ý nghĩa sâu sắc trong văn hóa tiếp khách của người Việt, cũng chẳng có.

Với giọng điệu hài hước, cách nói cường điệu, Nguyễn Khuyến đã biến sự thiếu thốn vật chất thành câu chuyện duyên dáng, thể hiện sự thân mật giữa hai người bạn. Không hề giấu giếm hoàn cảnh, nhà thơ thẳng thắn và tự nhiên, bởi ông biết rằng tình bạn giữa họ không dựa trên vật chất mà là sự đồng điệu về tâm hồn.

Đỉnh cao của bài thơ nằm ở câu kết:

“Bác đến chơi đây, ta với ta”

Câu thơ chỉ bảy chữ nhưng hàm chứa trọn vẹn giá trị của tình bạn. Trong hoàn cảnh thiếu thốn đủ bề, điều duy nhất còn lại là tình cảm chân thành giữa hai người tri kỷ. “Ta với ta” ở đây không phải là sự cô đơn như trong câu thơ của Bà Huyện Thanh Quan (“Một mảnh tình riêng ta với ta”), mà là sự hòa quyện của hai tâm hồn tri âm. Từ “ta” đầu tiên là tác giả, “ta” thứ hai là người bạn – hai mà như một, không còn khoảng cách hay lễ nghi rườm rà.

Câu thơ khẳng định rằng tình bạn chân chính không cần đến những giá trị vật chất phù phiếm. Chỉ cần sự hiện diện của người bạn tri kỷ, tất cả đã trở nên đủ đầy và viên mãn.

Bằng ngôn từ mộc mạc, giản dị nhưng đậm chất trào lộng, Nguyễn Khuyến đã phác họa một tình bạn trong sáng, cao quý vượt thời gian. Những hình ảnh đời thường cùng giọng điệu hóm hỉnh không chỉ mang lại sự gần gũi cho người đọc mà còn chứa đựng một triết lý sống sâu sắc: hãy trân trọng những giá trị tinh thần hơn là vật chất.

Bài thơ không chỉ ca ngợi tình bạn mà còn gửi gắm thông điệp về cách sống thanh cao, chân thành. Tình bạn tri kỷ như của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê là biểu tượng của một mối quan hệ không bị chi phối bởi vật chất, chỉ đọng lại ở sự đồng cảm, thấu hiểu và yêu mến chân thành.

“Bạn đến chơi nhà” là minh chứng cho tài năng nghệ thuật bậc thầy của Nguyễn Khuyến, với lời thơ tự nhiên, giản dị mà thấm đẫm cảm xúc. Qua bài thơ, ta không chỉ cảm nhận được tình bạn chân thành, cao đẹp mà còn thấy được tâm hồn thanh bạch, lạc quan của tác giả. Tác phẩm nhắc nhở chúng ta hãy biết trân trọng, giữ gìn những mối quan hệ chân thành, đừng để vật chất làm mờ đi giá trị thiêng liêng của tình bạn – một trong những tài sản quý giá nhất của con người.

>>> Xem thêm: Gợi ý 50+ mẫu phân tích Chị em Thúy Kiều hay nhất chọn lọc

Trên đây Vanhocvn.net đã chia sẻ tới các bạn những mẫu phân tích bài thơ bạn đến chơi nhà ấn tượng. Hy vọng qua đó các bạn tìm thấy được ý tưởng viết văn cho riêng mình.

Bài viết cùng chủ đề:

20+ Mẫu phân tích người lái đò sông đà hay nhất được chọn lọc

Bài phân tích Đất nước hay nhất được chọn lọc

Tổng hợp các bài phân tích Tây Tiến hay nhất được chọn lọc

10+ Bài phân tích Việt Bắc hay nhất được chọn lọc