Phân tích bài thơ Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu của Tú Xương

Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu những bài phân tích bài thơ Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu siêu hay. Mời quý độc giả và các em học sinh cùng tham khảo để bổ sung vào tài liệu học tập của mình.

Phân tích bài thơ Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu chọn lọc - Mẫu 1

Tú Xương là một nhà thơ được nhiều người mến mộ với nhiều tác phẩm nổi tiếng. Bài thơ "Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu" là một trong những ví dụ nổi bật về phong cách trào phúng của ông. Trong bài thơ này, ông đã khởi đầu bằng việc miêu tả về khoa thi Đinh Dậu, một sự kiện có thật trong lịch sử:

“Nhà nước ba năm mở một khoa,

Trường Nam thi lẫn với trường Hà.”

Trong thời kỳ Pháp thuộc và kiểm soát hành chính, việc tổ chức thi cử trở nên phức tạp hơn. Mặc dù vẫn duy trì truyền thống "ba năm mở một khoa" cho kỳ thi chữ Hán, quy trình thi đã rối ren hơn với tình trạng "Trường Nam thi lẫn với trường Hà". Ở Bắc Kì, trước kia có hai trường thi là Nam Định và Hà Nội. 

Tuy nhiên, do sự can thiệp của Pháp, trường thi tại Hà Nội đã bị bãi bỏ. Điều này khiến cho thí sinh từ Hà Nội phải thi cùng với thí sinh ở trường Nam Định. Phần sau của đoạn văn mô tả cảnh mở cửa trường và lễ xướng danh, tạo nên những tình huống hài hước:

“Lôi thôi sĩ tử vai đeo lọ,

Ậm ọe quan trường miệng thét loa.”

"Sĩ tử" thường thuộc tầng lớp trí thức trong xã hội phong kiến và thường thể hiện phong thái lịch sự trong cách viết văn. Tuy nhiên, trong đoạn văn này, họ lại được miêu tả một cách thô lỗ và thiếu tôn trọng. Việc sử dụng ngôn từ đặc biệt, như việc đặt từ "lôi thôi" ngay đầu câu thơ, đã tạo nên một ấn tượng khó quên. 

Thêm vào đó, không gian trường thi không còn nghiêm túc mà giống như một phiên chợ ồn ào, tạo ra cảm giác mỉa mai và đau lòng về tình trạng đất nước vào thời điểm đó.

“Cờ kéo rợp trời, quan sứ đến;

Váy lê quét đất, mụ đầm ra.”

Một kỳ thi quan trọng của đất nước, nhưng qua đoạn văn, hình ảnh "cờ kéo rợp trời" lại bộc lộ sự trang trọng trong việc chào đón "quan sứ," những người lại bị coi như kẻ cướp của nước. Trường thi từ lâu đã là biểu tượng của sự nghiêm túc và trang nghiêm, nơi phụ nam và phụ nữ được giữ khoảng cách. 

Tuy nhiên, giờ đây, việc xuất hiện hình ảnh "mụ đầm ra" với "váy lê quét đất" lại đem đến một nét hài hước, làm nổi bật sự suy thoái và hạn chế của đất nước trong giai đoạn đó. Cuối cùng, tác giả cũng thể hiện rõ tâm trạng của mình trước những diễn biến này:

“Nhân tài đất Bắc nào ai đó?

Ngoảnh cổ mà trông cảnh nước nhà.”

Câu hỏi "nhân tài đất Bắc nào ai đó" không phải là để tìm câu trả lời thực sự. Đây là lời nhắc nhở đến các sĩ tử về nỗi đau mất nước. Khi kẻ thù vẫn còn hiện hữu, thì việc theo đuổi danh vọng trong kỳ thi này còn có ý nghĩa gì?

Bài thơ "Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu" đã vẽ nên một bức tranh của trường thi lộn xộn, qua đó phản ánh sự châm biếm về tình trạng đất nước bị xâm lược trong bối cảnh thời đại phức tạp giữa phong kiến và thực dân.

Phân tích Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng hay nhất

Phân tích bức tranh tứ bình trong bài thơ Việt Bắc siêu hay

Phân tích bài thơ Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu chọn lọc - Mẫu 2

Trần Tế Xương, được biết đến với bút danh Tú Xương, là một nhà thơ nổi tiếng, đặc biệt trong hai phong cách là trữ tình và trào phúng. Một trong những tác phẩm nổi bật trong lĩnh vực trào phúng của ông là bài thơ "Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu". Vào năm 1886, do Pháp chiếm đóng Hà Nội, kỳ thi Hương tại Hà Nội đã bị hủy bỏ. 

Lo ngại về phản ứng của người dân, Pháp đã quyết định tổ chức một kỳ thi chung giữa trường Hương Hà Nội và trường Nam Định, được gọi là trường Hà - Nam. Tú Xương đã sáng tác bài thơ này trong thời gian ông tham dự kỳ thi đó. 

Lễ xướng danh diễn ra vào ngày 27/12/1897 với sự tham dự của vợ chồng Paul Doumer - Thống đốc Đông Dương, và vợ chồng Lơ Noóc-măng - đại diện cho Nam Định.

Để mở đầu, Tú Xương đã trình bày một số điểm chính về khoa thi Đinh Dậu qua hai câu thơ đầu tiên:

“Nhà nước ba năm mở một khoa,

Trường Nam thi lẫn với trường Hà.”

"Trường Nam" tại Nam Định và "trường Hà" tại Hà Nội là hai trường thi Hương nổi tiếng của Bắc Kỳ trong quá khứ. Tuy nhiên, sau khi Pháp chiếm đóng Hà Nội, trường thi tại đây đã bị bãi bỏ, buộc các thí sinh ở Hà Nội phải thi tại trường Nam Định. 

Từ "lẫn" đã miêu tả một không gian hỗn độn, mất đi sự trang trọng của kỳ thi Hương. Sau đó, quá trình nhập trường và lễ xướng danh diễn ra trong một không khí đầy hài hước:

“Lôi thôi sĩ tử vai đeo lọ,

Ậm ọe quan trường miệng thét loa.”

Thuật ngữ "sĩ tử" thường dùng để chỉ những người thuộc tầng lớp trí thức trong xã hội phong kiến, những người theo đuổi nghệ thuật và văn chương, thường được miêu tả là có phong thái lịch lãm và điềm đạm. 

Tuy nhiên, trong bài thơ này, hình ảnh của "sĩ tử" lại được khắc họa một cách lôi thôi và nhếch nhác. Trường thi, nơi vốn dĩ trang nghiêm, giờ đây lại trở thành một cảnh tượng như hội chợ, với cảnh tượng viên quan "ậm oẹ" và "thét loa", tạo nên một không khí nhố nhăng không khác gì chợ phiên. Chi tiết này, mặc dù nhỏ, lại phản ánh rất rõ nét tình hình xã hội lúc bấy giờ.

Tính trào phúng càng được thể hiện rõ nét hơn khi tác giả miêu tả "quan sứ" và "mụ đầm". Mặc dù đây là một kỳ thi quan trọng của đất nước, hình ảnh lại được miêu tả một cách hài hước và nhố nhăng, đặc biệt qua cảnh đón "quan sứ" với "cờ kéo rợp trời", như thể đón những kẻ cướp nước với mọi sự trọng thể. 

Bên cạnh đó, không gian trường thi, nơi vốn là biểu tượng của sự tôn nghiêm và lễ giáo, lại xuất hiện hình ảnh "mụ đầm ra" với "váy lê quét đất", làm tăng thêm tính hài hước và góp phần chỉ rõ sự suy thoái của đất nước vào thời điểm đó.

Hai câu cuối của bài thơ cho thấy sự bộc lộ nỗi đau xót của tác giả trước tình trạng mất nước, tạo nên sự hài hước và tiếc nuối xen kẽ:

“Nhân tài đất Bắc nào ai đó?

Ngoảnh cổ mà trông cảnh nước nhà.”

Tại đây, nhà thơ đã sử dụng câu hỏi "nhân tài đất Bắc nào ai đó" như một phương pháp để đánh thức ý thức của các sĩ tử về nỗi nhục nhã và đau đớn khi đất nước mất vào tay kẻ thù. Trong hoàn cảnh kẻ xâm lược vẫn hiện diện, giá trị của việc theo đuổi danh vọng trở nên mờ nhạt và thiếu ý nghĩa.

Bài thơ "Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu" không chỉ là một tác phẩm phản ánh thực trạng đất nước vào thời điểm đó một cách chân thực, mà còn thể hiện phong cách sáng tác độc đáo của Tú Xương. Tác phẩm này không chỉ mô tả một cách gay gắt về tình trạng xã hội mà còn truyền tải cảm xúc đau đớn, xót xa của tác giả trước tình hình đất nước.

Bài viết cùng chủ đề:

20+ Mẫu phân tích người lái đò sông đà hay nhất được chọn lọc

Bài phân tích Đất nước hay nhất được chọn lọc

Tổng hợp các bài phân tích Tây Tiến hay nhất được chọn lọc

10+ Bài phân tích Việt Bắc hay nhất được chọn lọc