Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học bài thơ thất ngôn bát cú hoặc tứ tuyệt đường luật hay

Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học giúp khám phá giá trị nghệ thuật và tinh thần nhân văn sâu sắc. Thể thơ thất ngôn bát cú hoặc tứ tuyệt Đường luật khắc họa vẻ đẹp thiên nhiên, con người và những rung động tâm hồn. Dưới đây là 15 mẫu phân tích bài thơ mời bạn tham khảo.

Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học bài thơ thất ngôn bát cú - mẫu 1

Qua Đèo Ngang là một tác phẩm tiêu biểu của Bà Huyện Thanh Quan, khắc họa nỗi niềm cô đơn, lẻ loi của người lữ khách khi đứng trước cảnh sắc hoang sơ, tĩnh lặng của đèo Ngang. Bài thơ không chỉ phản ánh tình yêu nước thầm kín mà còn bộc lộ tâm trạng sâu lắng, trĩu nặng suy tư qua từng câu chữ.

Ngay từ đầu bài thơ, tác giả đã dẫn người đọc vào không gian đèo Ngang với thời khắc “bóng xế tà” – khoảnh khắc giao hòa giữa ngày và đêm, khi ánh mặt trời mờ dần, nhường chỗ cho màn đêm bao phủ. Hình ảnh này gợi cảm giác buồn man mác:

“Bước tới đèo Ngang bóng xế tà
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa”

Hai từ “bước tới” gợi sự ngỡ ngàng của người lữ khách trước cảnh sắc nơi đây. Điệp từ “chen” cùng các cặp từ đối “cỏ cây – lá hoa,” “đá – tà” tạo nên bức tranh thiên nhiên sống động nhưng hoang vắng. Khung cảnh ấy không chỉ miêu tả vẻ đẹp tự nhiên mà còn phản ánh tâm trạng buồn thẳm, cô tịch của tác giả.

Bức tranh thiên nhiên không chỉ có cây cỏ mà còn thấp thoáng bóng dáng con người, tuy nhiên, họ hiện lên nhỏ bé, thưa thớt:

“Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà”

Từ láy “lom khom” và “lác đác” khắc họa rõ nét sự đơn sơ, tĩnh mịch của cuộc sống nơi đây. Hình ảnh “tiều vài chú” và “chợ mấy nhà” nhấn mạnh sự thưa thớt, nghèo nàn, đối lập hoàn toàn với không gian núi rừng rộng lớn. Nghệ thuật đảo ngữ càng làm nổi bật sự nhỏ bé, lạc lõng của con người trong khung cảnh thiên nhiên bao la.

Đứng giữa khung cảnh chiều tà tĩnh lặng, lòng nữ sĩ chợt dâng lên nỗi nhớ quê, thương nhà. Những tiếng chim cuốc, chim đa như khơi gợi tâm trạng đó:

“Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia”

Tiếng chim vang lên giữa núi rừng như lời tự sự của chính tác giả, vừa da diết vừa đau xót. Nghệ thuật đối trong “nhớ nước – thương nhà,” “đau lòng – mỏi miệng” không chỉ tạo nhịp điệu hài hòa mà còn làm sâu sắc thêm cảm xúc nhớ nhung, hoài niệm. Tác giả mượn âm thanh thiên nhiên để giãi bày tâm trạng, thể hiện nỗi lòng yêu nước, thương nhà sâu sắc.

Hai câu kết như gói trọn những cảm xúc bâng khuâng, cô đơn của người lữ khách trước thiên nhiên hùng vĩ:

“Dừng chân đứng lại: trời, non, nước
Một mảnh tình riêng ta với ta”

Cụm từ “dừng chân đứng lại” như khắc họa rõ nét tư thế trầm ngâm, lặng lẽ của tác giả. Giữa không gian bao la của “trời, non, nước,” con người trở nên nhỏ bé, lẻ loi. Điệp ngữ “ta với ta” vừa nhấn mạnh sự cô đơn tuyệt đối, vừa phản ánh nội tâm sâu thẳm của người nữ sĩ. Tác giả như đối thoại với chính mình, kìm nén những nỗi niềm trăn trở và cảm giác trống trải không lời.

Qua Đèo Ngang là một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật đặc sắc, kết hợp tinh tế giữa tả cảnh và ngụ tình. Bà Huyện Thanh Quan đã dùng hình ảnh thiên nhiên hoang sơ làm nền để bộc lộ tâm trạng lẻ loi, cô đơn của người lữ khách, đồng thời gửi gắm tình yêu quê hương và lòng trắc ẩn với cuộc đời. Tác phẩm không chỉ là một bức tranh thiên nhiên đẹp mà còn là tiếng lòng chân thành, sâu sắc, để lại dấu ấn khó phai trong lòng người đọc.

Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học bài thơ thất ngôn bát cú - mẫu 2

Nguyễn Khuyến, một trong những nhà thơ lớn của dân tộc, đã để lại nhiều tác phẩm giàu giá trị nhân văn và nghệ thuật. Bài thơ Bạn đến chơi nhà là một tác phẩm tiêu biểu, tôn vinh tình bạn tri kỷ trong sáng, chân thành và sâu sắc. Chỉ với vài câu thơ giản dị, Nguyễn Khuyến đã tạo nên một bức tranh vừa hóm hỉnh vừa ấm áp về tình bạn vượt lên trên mọi giá trị vật chất:

“Đã bấy lâu nay bác tới nhà,
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải nở hoa vàng, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trà đâu nhỉ?
Bác đến chơi đây, ta với ta.”

Ngay từ câu thơ đầu, nhà thơ bộc lộ niềm vui sướng và sự háo hức khi người bạn lâu ngày đến thăm:

“Đã bấy lâu nay bác tới nhà.”

Cách gọi “bác” không chỉ thể hiện sự thân thiết, gần gũi mà còn gợi lên tình cảm ấm áp, mộc mạc. Nguyễn Khuyến vui mừng đón bạn trong hoàn cảnh thiếu thốn, nhưng chính sự thiếu thốn ấy lại làm nổi bật giá trị thiêng liêng của tình bạn.

Nguyễn Khuyến khéo léo vẽ nên khung cảnh làng quê đậm chất dân dã và đời thường qua hình ảnh:

“Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.”

Những câu thơ vừa kể vừa tả, thể hiện hoàn cảnh đơn sơ, thiếu thốn của tác giả: trẻ nhỏ vắng nhà, chợ lại quá xa, ao thì sâu, vườn rộng nhưng gà khó đuổi. Hình ảnh “cải nở hoa vàng, cà mới nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa” càng làm nổi bật sự mộc mạc, giản dị của cuộc sống nông thôn. Thậm chí, ngay cả miếng trầu, chén trà – những vật phẩm thiết yếu để tiếp khách – cũng không có.

Tuy nhiên, qua những lời thơ hóm hỉnh, Nguyễn Khuyến không hề than phiền về sự thiếu thốn mà ngược lại, vẫn tràn đầy niềm vui và lòng yêu đời. Chính sự xuất hiện của người bạn đã mang lại nguồn cảm hứng, niềm hạnh phúc lớn lao cho ông.

“Ta với ta” – Tình bạn tri kỷ

Câu kết của bài thơ như một lời khẳng định giản dị nhưng sâu sắc:

“Bác đến chơi đây, ta với ta.”

Nếu trong bài Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan, cụm từ “ta với ta” thể hiện nỗi cô đơn của người nữ sĩ trước thiên nhiên hoang vu và thời gian vô tình, thì ở đây, “ta với ta” lại mang ý nghĩa hoàn toàn khác. Từ “ta” đầu tiên là tác giả, còn “ta” thứ hai là người bạn. Cụm từ này khẳng định tình bạn gắn bó, tri kỷ. Dù không có vật chất để tiếp đón, sự hiện diện của bạn đã khiến Nguyễn Khuyến cảm thấy cuộc sống trở nên trọn vẹn, hạnh phúc.

Khác với nỗi buồn lẻ loi của Bà Huyện Thanh Quan, “ta với ta” của Nguyễn Khuyến là sự đồng hành, sẻ chia, niềm vui hội ngộ giữa hai người bạn. Đây chính là nét đẹp độc đáo của bài thơ: ca ngợi tình bạn chân thành vượt lên mọi khó khăn, thiếu thốn.

Bạn đến chơi nhà là một bài thơ giản dị nhưng đầy cảm xúc, thể hiện sâu sắc tình bạn tri kỷ trong sáng, mộc mạc mà đáng quý. Nguyễn Khuyến đã dùng ngôn từ hóm hỉnh, tự nhiên để tôn vinh giá trị tinh thần vượt trên vật chất. Tác phẩm không chỉ là tiếng lòng của một con người yêu cuộc sống, trân trọng tình bạn, mà còn là một minh chứng cho tài năng và phong cách thơ đậm chất dân gian của ông.

Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học bài thơ thất ngôn bát cú - mẫu 3

Tú Xương, bậc thầy của thơ trào phúng, đã để lại nhiều tác phẩm phản ánh sâu sắc xã hội phong kiến Việt Nam cuối thế kỷ XIX. Bài thơ Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu (hay còn gọi là Vịnh thi Hương khoa) là một ví dụ tiêu biểu cho tài năng châm biếm độc đáo của ông. Qua bài thơ, Tú Xương không chỉ phơi bày sự nhố nhăng, suy tàn của chế độ thi cử thời thuộc địa mà còn gửi gắm nỗi đau xót trước thực trạng mất nước.

Mở đầu bài thơ, Tú Xương giới thiệu về kỳ thi Hương, vốn là biểu tượng của sự trang nghiêm và là nơi tìm kiếm nhân tài giúp vua trị quốc:

“Nhà nước mở một cuộc thi mỗi ba năm,
Trường Nam thi kết hợp với trường Hà.”

Tác giả sử dụng giọng điệu hóm hỉnh để mô tả sự thay đổi trong việc tổ chức thi cử. Theo thông lệ, triều đình phong kiến tổ chức kỳ thi Hương ba năm một lần. Tuy nhiên, khi thực dân Pháp nắm quyền, cuộc thi đã không còn giữ được vẻ trang trọng như trước. Hình ảnh “Trường Nam thi kết hợp với trường Hà” là minh chứng cho sự nhốn nháo và bất thường của hệ thống thi cử. Trường thi Hà Nội bị đóng cửa, sĩ tử ở Hà Nội phải kéo nhau về thi chung tại trường Nam Định, tạo nên cảnh tượng lộn xộn, thiếu quy củ.

Bài thơ tiếp tục khắc họa hình ảnh các sĩ tử và cảnh trường thi, nơi lẽ ra phải là biểu tượng của trí tuệ và nhân cách, nhưng lại trở nên kệch cỡm:

“Sĩ tử vác túi xách trên vai,
Nơi trường học vang lên tiếng hô.”

Hình ảnh “sĩ tử” vốn gắn liền với những người theo đuổi nghiệp văn chương, biểu tượng của trí thức và phong thái nhã nhặn. Thế nhưng, dưới ngòi bút trào phúng của Tú Xương, họ hiện lên một cách lôi thôi, cẩu thả. Trường thi, đáng lẽ phải là nơi trang nghiêm, giờ đây giống như một hội chợ, đầy những tiếng “hô” thô lỗ, nhố nhăng.

Tú Xương tiếp tục sử dụng giọng điệu châm biếm sắc sảo để mô tả quan sứ và mụ đầm – những nhân vật đại diện cho chính quyền thực dân:

“Cờ kéo lên cao, quan sứ đến,
Váy lê vuốt đất, mụ đầm xuất hiện.”

Hình ảnh “quan sứ đến” với nghi thức long trọng gợi nên sự mỉa mai về thực trạng đất nước bị ngoại bang thống trị. Cảnh “mụ đầm xuất hiện” – một phụ nữ phương Tây với váy áo thướt tha, bước vào nơi trường thi – hoàn toàn đi ngược lại những chuẩn mực Nho giáo. Trong xã hội phong kiến, trường thi là nơi dành riêng cho sĩ tử và quan viên, nhưng giờ đây đã trở thành nơi mà ngay cả hình ảnh phi lý như “mụ đầm” cũng hiện diện, khiến người đọc vừa buồn cười, vừa chua xót.

Hai câu thơ cuối cùng bộc lộ rõ tâm trạng chua cay của Tú Xương trước tình cảnh đất nước:

“Nhân tài nơi Bắc quê hương ơi?
Ngẩng cổ nhìn đất trời nơi này.”

Câu hỏi tu từ “nhân tài nơi Bắc quê hương ơi?” không phải để tìm câu trả lời mà là lời thức tỉnh, đánh động sĩ tử về nỗi nhục mất nước. Tác giả không giấu được nỗi đau khi nhìn thấy sự sa sút của hệ thống thi cử, một biểu tượng từng là niềm tự hào của dân tộc, giờ đây chỉ còn là cái vỏ rỗng.

Lời kết “ngẩng cổ nhìn đất trời nơi này” gợi lên sự bất lực, xót xa trước thực trạng xã hội đảo lộn. Con đường công danh không còn mang ý nghĩa cao cả khi đất nước đang nằm dưới ách thống trị của thực dân.

Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu là một bài thơ trào phúng xuất sắc, phơi bày hiện thực xã hội phong kiến suy tàn và chế độ thi cử nhố nhăng dưới thời thuộc địa. Với ngôn ngữ châm biếm hóm hỉnh, Tú Xương không chỉ làm người đọc bật cười mà còn khơi dậy nỗi đau xót, ý thức về trách nhiệm với đất nước. Tác phẩm là minh chứng rõ nét cho tài năng và tấm lòng yêu nước sâu sắc của Tú Xương.

Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học bài thơ tứ tuyệt đường luật -  mẫu 1

Lý Bạch, một thi nhân lừng danh của Trung Quốc, được biết đến với những tác phẩm thơ ca tràn đầy cảm hứng và tình yêu thiên nhiên. Bài thơ Ngắm thác núi Lư xa (Vọng Lư sơn bộc bố) là một minh chứng rõ nét cho tài năng ấy, khắc họa vẻ đẹp hùng vĩ và tráng lệ của thác nước núi Lư, đồng thời bộc lộ tình yêu quê hương và niềm tự hào về non sông đất nước.

“Nhật chiếu Hương Lô sinh tử yên,
Dao khan bộc bố quải tiền xuyên.
Phi lưu trực há tam thiên xích,
Nghi thị Ngân Hà lạc cửu thiên.”

Ngay từ câu thơ đầu, Lý Bạch đã mở ra một bức tranh thiên nhiên rực rỡ, huyền ảo. Ánh nắng mặt trời chiếu sáng núi Hương Lô, làm bừng lên vẻ đẹp tráng lệ của thiên nhiên:

“Nhật chiếu Hương Lô sinh tử yên”
(Ánh mặt trời chiếu lên núi Hương Lô, khói tím bốc lên mờ ảo.)

Khung cảnh được Lý Bạch miêu tả với ánh nắng nhuộm vàng, làn khói tím tỏa nhẹ nhàng, tạo nên một bức tranh thiên nhiên vừa thơ mộng vừa tràn đầy sức sống. Núi Hương Lô hiện lên như một bức họa kỳ diệu, nơi thiên nhiên và ánh sáng giao hòa, khiến người đọc không khỏi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp tuyệt mỹ.

Câu thơ tiếp theo chuyển mạch, tập trung vào hình ảnh dòng thác lớn đổ xuống từ đỉnh núi:

“Dao khan bộc bố quải tiền xuyên”
(Xa xa nhìn thấy dòng thác treo lơ lửng phía trước dòng sông.)

Lý Bạch sử dụng hình ảnh “treo” để miêu tả thác nước như một dải lụa khổng lồ, lơ lửng giữa không gian rộng lớn. Dòng thác từ độ cao “ba nghìn thước” đổ xuống như một dòng chảy không ngừng nghỉ, thể hiện sự hùng vĩ và bất tận của thiên nhiên. Phép so sánh và cường điệu được sử dụng tinh tế, làm nổi bật quy mô và vẻ đẹp tráng lệ của thác nước.

Câu thơ cuối cùng là điểm nhấn đưa người đọc vào thế giới tưởng tượng bay bổng:

“Phi lưu trực há tam thiên xích,
Nghi thị Ngân Hà lạc cửu thiên.”
(Dòng nước chảy thẳng xuống từ ba nghìn thước,
Ngỡ như dải Ngân Hà rơi xuống từ chín tầng trời.)

Lý Bạch ví dòng thác như dải Ngân Hà từ trên trời đổ xuống, rực rỡ và lộng lẫy. Hình ảnh này không chỉ thể hiện sự sáng tạo tuyệt vời trong nghệ thuật ngôn từ của nhà thơ mà còn bộc lộ lòng ngưỡng mộ sâu sắc đối với vẻ đẹp thiên nhiên của quê hương. Qua đó, Lý Bạch không chỉ miêu tả thiên nhiên mà còn truyền tải tình cảm tự hào, yêu mến đất nước và con người.

Bài thơ không chỉ là bức tranh thiên nhiên sống động mà còn chứa đựng tâm hồn rộng lớn của Lý Bạch – một người yêu thiên nhiên tha thiết. Những hình ảnh thác nước vĩ đại và vẻ đẹp kỳ diệu của núi non còn gửi gắm thông điệp về việc trân trọng vẻ đẹp tự nhiên, sống hài hòa với đất trời.

Cuộc sống hiện đại đôi khi khiến con người quên đi những khoảnh khắc đáng giá. Nhìn vào bài thơ của Lý Bạch, ta nhận ra giá trị của việc hòa mình vào thiên nhiên, để tìm thấy sự cân bằng và cảm hứng. Hãy để những hành trình khám phá đưa ta đến những miền đất mới, mở rộng tầm nhìn và tạo nên những ký ức đáng nhớ, giúp cuộc sống thêm ý nghĩa và tràn đầy niềm vui.

Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học bài thơ tứ tuyệt đường luật -  mẫu 2

Bài thơ Nam quốc sơn hà là một tuyên ngôn hùng hồn khẳng định chủ quyền lãnh thổ của dân tộc, đồng thời nêu cao ý chí bảo vệ đất nước trước mọi kẻ thù xâm lược. Với ngôn từ giản dị nhưng mạnh mẽ, bài thơ đã khắc sâu tinh thần yêu nước và quyết tâm bảo vệ độc lập dân tộc của ông cha ta từ ngàn đời nay:

“Nam quốc sơn hà, Nam đế cư,
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư.
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm?
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư!”

Theo truyền thuyết, bài thơ xuất hiện vào năm 1077, trong cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược dưới sự chỉ huy của Quách Quỳ. Khi ấy, vua Lý Nhân Tông giao cho Lý Thường Kiệt tổ chức phòng tuyến tại sông Như Nguyệt để chặn giặc. Một đêm, tiếng thơ vang lên từ đền thờ hai vị thần sông – Trương Hống và Trương Hát – như lời hịch thúc giục quân sĩ, tiếp thêm sức mạnh cho toàn quân. Tinh thần bài thơ không chỉ là lời khẳng định chủ quyền mà còn là nguồn cổ vũ ý chí quật cường của dân tộc.

Hai câu đầu bài thơ khẳng định rành rọt chủ quyền lãnh thổ của đất nước:

“Nam quốc sơn hà, Nam đế cư,
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư.”

Hình ảnh “Nam đế” không chỉ đơn thuần chỉ vua nước Nam mà còn khẳng định sự ngang hàng với hoàng đế phương Bắc. Điều này thể hiện niềm tự hào và ý thức độc lập của dân tộc. Đặc biệt, cụm từ “thiên thư” – sách trời – là một biểu tượng thiêng liêng, ám chỉ chủ quyền đất nước đã được trời định, không thể thay đổi hay tranh cãi. Từ đó, chủ quyền của nước Nam không chỉ thuộc về con người mà còn được vũ trụ, trời đất công nhận.

Hai câu sau tiếp tục khắc họa tinh thần quyết tâm chống giặc của dân tộc:

“Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm?
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư!”

Câu hỏi tu từ “Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm?” như một lời thách thức, một cảnh báo mạnh mẽ dành cho những kẻ xâm lược. Hành động chiếm đoạt đất đai của người khác không chỉ đi ngược đạo lý mà còn trái ý trời. Câu cuối cùng với giọng điệu quyết liệt, khẳng định kẻ thù sẽ chịu thất bại thảm hại nếu dám xâm phạm lãnh thổ. Giọng thơ mang tính chất thép, đầy uy quyền, không chỉ thể hiện lòng yêu nước mà còn truyền tải khí thế sục sôi của dân tộc trước kẻ thù.

Nam quốc sơn hà không chỉ là bài thơ mang tính trữ tình yêu nước mà còn là một bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc Việt Nam. Với kết cấu chặt chẽ, ý thơ hàm súc, bài thơ đã khẳng định rõ ràng chủ quyền lãnh thổ và truyền tải tinh thần kiên quyết bảo vệ độc lập dân tộc.

Tinh thần bài thơ vẫn còn vang vọng đến ngày nay, là biểu tượng cho lòng yêu nước, ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam trước mọi thế lực xâm lược. Nam quốc sơn hà mãi mãi là niềm tự hào của đất nước, khơi dậy tình yêu quê hương và quyết tâm gìn giữ từng tấc đất của tổ tiên.

>>> Xem thêm: Mẫu viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học hay nhất

Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học giúp ta cảm nhận vẻ đẹp nghệ thuật và những thông điệp sâu sắc. Thể thơ thất ngôn bát cú hay tứ tuyệt Đường luật khắc họa tinh tế tình yêu quê hương và những suy tư nhân văn. Cảm ơn bạn đã cùng khám phá giá trị tuyệt vời của văn học!

Bài viết cùng chủ đề:

20+ Mẫu phân tích người lái đò sông đà hay nhất được chọn lọc

Bài phân tích Đất nước hay nhất được chọn lọc

Tổng hợp các bài phân tích Tây Tiến hay nhất được chọn lọc

10+ Bài phân tích Việt Bắc hay nhất được chọn lọc